پرسش :

درخصوص کیسه ی صفرا توضیح بفرمایید و اینکه چقدر درمیان بیماری هایی که برای کیسه ی صفرا بوجود می آید شایع است و اگر انواع و اقسامی دارد اشاره بفرمایید.

پاسخ :
پاسخ از آقای دکتر هادی احمدی، متخصص جراحی عمومی و فلوشیپ جراحی گوارش:
کیسه ی صفرا یک عضوی از دستگاه گوارش است . صفرایی که توسط کبد ترشح می شود در موقع ناشتایی در این کیسه انبار می شود و تجمع پیدا می کند . زمانی که فرد شروع به غذا خوردن می کند به خاطر مکانیسم های هورمونی بدن این کیسه ی صفرا منقبض می شود و صفرا را داخل روده می ریزد که به هضم و جذب چربی ها کمک می کند . در این سیکل کاری که کیسه ی صفرا دارد به دلایل مختلف ممکن است در آن سنگ ایجاد شود . کیسه ی صفرا دچار بیماری های دیگری هم می شود ، از جمله سرطان های کیسه ی صفرا . اما عمده ترین بیماری آن که در کشور ما نیز رایج است سنگ است . بطوری که ما می توانیم بگوییم جزو شایع ترین اعمال جراحی که یک جراح عمومی در طول دوره ی کاری خود انجام می دهد ، سنگ کیسه ی صفرا است . سنگ کیسه ی صفرا انواع مختلفی دارد اما شایع ترین آنها سنگ هایی هستند که به علت رسوب کلسترول که یک نوعی چربی است ایجاد می شود . سنگ هایی هم ما داریم که بخاطر رسوب رنگدانه ها است . آن سنگ ها نادرتر هستند و بیشتر در بیمارانی که نارسایی کبدی داشته باشند ، اختلال در سوخت و ساز نمک های صفراوی داشته باشند یا بیمارانی که دچار ناهنجاری هایی در گلوبول های قرمز خون آنها است و گلبول های قرمز خون آنها خیلی تخریب می شود و به اصطلاح همولیز می گوییم ممکن است دیده شود . موارد کمتری از سنگ های کیسه صفرا هستند که به آنها سنگ های عفونی می گوییم . اینها کسانی هستند که دچار عفونت در مجاری صفراوی هستند یا انگل هایی هستند که مجاری صفراوی را مبتلا می کند و در زمینه ی این عفونت یا انگل های مجاری صفراوی است که سنگ های عفونی تشکیل می شود . اما آن چیزی که ما بیشتر با آنها سرو کار داریم عمدتاً سنگ های کلسترولی یا سنگ های ناشی از رسوب چربی است .
این نوع سنگ ها شیوع سنی و جنسی دارند . در بیشتر موارد ما سنگ کیسه ی صفرا را در خانم ها می بینیم . علت آن نیز بیشتر مسائل هورمونی است ، هورمون های زنانه کیسه ی صفرا را برای ایجاد سنگ مستعد می کند . از نظر سنی نیز بیشتر در خانم های میانسال دیده می شود . هیچ سنی از گرفتن سنگ معاف نیست ولی معمولاً آن چیزی که ما می بینیم در افراد میا نسال است . در افراد مسن نیز ممکن است دیده شود اما در بچه ها معمولاً ما سنگ نداریم مگر اینکه در زمینه ی همولیز یا اختلالات نارسایی های خونی در آنها نیز دیده می شود . اما در درمانگاه ها و مطب ها عمدتاً مریض های کیسه صفرا خانم های میانسال هستند . البته در آقایان نیز دیده می شود اما کمتر از خانم ها. در مورد اینکه چرا سنگ ایجاد می شود عوامل متعددی است . اگر بخواهیم از علل شایع اسم ببریم یکی ارث است . ما سنگ کیسه ی صفرا را در بعضی از خانواده ها بیشتر می بینیم . اینطور نیست که ما بگوییم طرح ارثی ژنتیک خاصی را دارد اما بیشتر در خانواده هایی دیده می شود که به نظر می آید زمینه ی ارثی در این خانواده ها بیشتر است . به غیر از این همانطور که عرض کردم در خانم ها بخاطر مسائل هورمونی بیشتر دیده می شود. چون هردو نوع هورمون زنانه یعنی استروژن و پروژسترون می توانند زمینه ساز سنگ کیسه ی صفرا شوند . در خانم هایی که بارداری های زیاد و مکرر داشته باشند چون در زمان بارداری کیسه صفرا رکود پیدا می کند و انقباض آن کم می شود در نتیجه بارداری های مکرر زمینه ساز کیسه ی صفرا می شود . مصرف قرص های ضد بارداری می تواند زمینه ساز باشد . به غیر از این علل چاقی و رژیم های پر چرب که موجب شود چربی های موجود در صفرا را به حد اشباع برسد و وقتی به بیش از حد اشباع رسید این چربی ها رسوب می کنند . چاقی یک عامل خطر است ، تغذیه ی چرب یک عامل خطر است . عوامل زمینه ساز دیگری هم است که به ندرت این کار را می کنند یعنی شایع نیستند . مثلاً کسانی که یک قسمت از روده ها ی خود را بر می دارند یا بیمارانی که به علت جراحی بر روی معده و زخم معده اعصاب واگ آنها را قطع می کنند ، آنها نیز چون تنبلی کیسه ی صفرا می گیرند و کیسه صفرا کم کار می شود مبتلا به این بیماری می شوند . اختلالات گلبول قرمز ، همولیز می تواند این کار را بکند . کم کاری های کبد ، سیروز و درجاتی از کم کاری های کبد می تواند سنگ های پیگمانی ایجاد کند که دردسرهای آن زیاد است . این عوامل شایعی است که ما بیشتر در سنگ کیسه ی صفرا با آن مواجه می شویم .
www.ch3.ir